Zijn chemische rodenticiden definitief verleden tijd?

Muizen en ratten blijven een hardnekkig probleem, vooral in de herfst- en wintermaanden. Maar de manier waarop we ze bestrijden verandert snel. Steeds meer wordt bewust gekozen voor diervriendelijke en gifvrije alternatieven, terwijl ook de regelgeving rond chemische rodenticiden continue wordt aangescherpt.

Gif, val of geluid?

De middelen in de strijd tegen muizen en ratten worden opgedeeld in chemisch (met actieve ingrediënten), mechanisch (vallen) en elektronisch (met ultrasone golven). De rodenticiden worden verder gesplitst naargelang de vorm: graantjes, blokjes of pasta. Daarnaast kan er ook een onderscheid worden gemaakt volgens het te bestrijden dier.

Chemische middelen

Sommige producten op basis van alfa-chloralose zijn zogenaamde 'fast killers' die inwerken op het centrale zenuwstelsel. Andere ratten- en muizengiffen hebben meestal een anticoagulerende werking. In de lever stuurt vitamine K de productie aan van verschillende bloedstollingsfactoren. Anticoagulantia voorkomen deze activatie, wat zorgt voor interne bloedingen en uiteindelijk de dood.  Momenteel bestaan er twee soorten anticoagulantia. Van de ene soort moet het knaagdier verschillende dagen na elkaar eten om de werking volledig te activeren. Difenacoum en bromadiolone zijn voorbeelden van deze zgn. 'multiple feeds'. Een tweede type is doeltreffender en begint reeds te werken 1 dag na inname. Tot die categorieën behoren onder meer brodifacoum, flocoumafen, difethialone. Door hun grotere impact op het milieu en andere diersoorten vallen ze onder strengere regelgeving.

Mechanisch

Er bestaan ook verschillende soorten mechanische vallen om muizen- en rattenpopulaties doeltreffend te bestrijden, variërend van klassieke houten klapvallen tot geavanceerdere modellen met lokstoffen die langdurig werken. Mechanische vallen zijn doorgaans eenvoudig in gebruik, veilig (zo zijn er afsluitbare exemplaren, ontoegankelijk voor kinderen en huisdieren), herbruikbaar en hygiënisch leeg te maken. Belangrijk hierbij is het kiezen van het juiste lokaas; knaagdieren zijn dol op pindakaas. Let wel: ze ruiken mensengeur, dus draag altijd handschoenen bij het opstellen van de val.

Men kan binnen deze subcategorie kiezen uit verschillende alternatieven. De snelle, afdoende werking van klassieke klap- en veervallen staat tegenover de controverse rond lijmvallen – weliswaar goedkoop en ruimtebesparend, maar met serieuze welzijnsbezwaren. Wie daarentegen de knaagdieren levend wil vangen (om nadien eventueel vrij te laten), heeft de keuze uit humane vangkooien. Tot slot zijn er nog elektrische vallen, die aan de hand van een elektrische schok zorgen voor een snelle en pijnloze dood. 

Ultrasoon geluid

Voor moeilijk bereikbare plekken zoals tussenverdiepingen of rolluikkasten zijn ultrasone of elektromagnetische oplossingen bijzonder doeltreffend. Er zijn diverse verjagers, voor grote en kleine ruimtes, op batterijen of op stroom. Ultrasone apparaten zenden hoge tonen uit die storend zijn voor muizen en ratten – dieren die sterk afhankelijk zijn van hoogfrequente geluiden voor hun communicatie – terwijl deze signalen voor mensen doorgaans onhoorbaar blijven. De variërende frequenties van het geluid zorgen ervoor dat de knaagdieren geen kans krijgen om aan de geluiden te wennen.

Sommige apparaten gaan nog een stap verder en combineren ultrasoon geluid met elektromagnetische impulsen die via het elektriciteitsnet worden verspreid. Hierdoor worden ook kabels en leidingen onaantrekkelijk voor knaagdieren, wat kabelvraat – en daarmee het risico op kortsluiting – helpt voorkomen. Daarnaast zijn er geavanceerde combinatiesystemen op de markt beschikbaar die meerdere technieken - zoals geluid, trillingen en flitslicht - samen inzetten voor een nog krachtiger en langduriger afweermechanisme.

Alles begint bij preventie

Een geïntegreerde aanpak van het probleem richt zich in eerste instantie op preventie. Ratten kunnen al binnendringen via een opening van slechts 2 cm; muizen hebben zelfs genoeg aan een doorgang van 5 mm. Veelgebruikte insluiproutes zijn openingen rond kabels en leidingen, stootvoegen, dakranden en doorgangen via struiken of bomen die tegen het huis groeien. Om deze toegangen op een gedegen manier af te sluiten, zijn er verschillende producten beschikbaar: een afdichtkit voor kleine barsten en kieren, roosters voor stootvoegen, staalvezel voor grotere openingen zoals dakranden en leidingen, en tot slot staalgaas voor openingen die ventilatie moeten blijven toestaan, zoals ventilatieroosters.

Markt staat niet stil

De markt van knaagdierenbestrijding evolueert voortdurend, met nieuwigheden die de gebruiker op allerlei manieren moet ontzorgen. Zo wordt lokaas steeds meer voorzien van verleidelijke geuren zoals chocolade of vanille, die de vangst van zowel mechanische vallen als chemische lokmiddelen helpen verbeteren. Op technisch vlak zien we ook vooruitgang; met turbo-impregnatie worden actieve stoffen nu bijvoorbeeld veel gelijkmatiger over dragers verdeeld, wat het aas een stuk aantrekkelijker maakt.

Daarnaast zijn er nu afweermiddelen die ultrasoon geluid, elektromagnetische trillingen en lichtflitsen combineren voor een sterker afschrikeffect. Zelfs de verpakkingen krijgen een update, met duidelijke symbolen en kleurcodes die de keuze voor de klant een stuk eenvoudiger maken.

Straks nog strenger gereguleerd

Sinds 1 januari 2023 is het gebruik van rodenticiden door particulieren in Nederland aanzienlijk beperkt. Particulieren mogen enkel nog producten op basis van alfachloralose gebruiken voor de bestrijding van muizen binnenshuis. Rodenticiden, gebaseerd op anticoagulantia of cholecalciferol, zijn voortaan alleen voorbehouden aan gecertificeerde professionals in het kader van geïntegreerde plaagdierbeheersing (IPM). Om dit te mogen doen, moeten professionals gecertificeerd zijn en volgens het Handboek IPM-Knaagdierbeheersing (HIK) werken.

Met medewerking van BSI, Compo, Edialux en Evergreen Garden Care